Nieuwe industrie: hebben we daar de ruimte voor?

In de economische paragraaf van het Regeerprogramma staat het kabinet niet alleen stil bij transities. Om Nederland te beschermen tegen dreigingen van buitenaf, wijst ze op het belang van een sterke industriële basis en productie- en leveringszekerheid in de defensiesector, zowel in het eigen land als in de Europese Unie. Daarmee haakt het kabinet aan bij het advies van voormalig Europese Centrale Bank-voorzitter Mario Draghi over het stutten van de Europese industrie. Of wat daarvan over is.

Draghi’s langverwachte rapport verscheen enkele dagen vóór het Regeerprogramma. Volgens Draghi is Europa op een haar na industrieel dood. Hij wil dat Europa veel geld uittrekt om industrie nieuw leven in te blazen, 800 miljard om precies te zijn, op te brengen door het uitgeven van gezamenlijk schuldpapier. Hét Europese antwoord op Amerikaanse en Chinese industriepolitiek. Sectoren waar het volgens Draghi fout gaat zijn energie, grondstoffenwinning, digitalisering, energie-intensieve industrie, schone technologie, auto-industrie, wapenindustrie, ruimtevaart, farmaceutische industrie en transport.

Industrie en ruimtevraag Noch het kabinet, noch Draghi brengen de industrie in verband met een ruimtevraag. Wij als BT doen dat wel. We stelden onze achterban de vraag ‘nieuwe industrie: hebben we daar de ruimte wel voor?’ Met als subvragen:

Voor welke door Draghi genoemde sectoren zouden we moeten kiezen? Hoe kunnen we dit ruimtelijk accommoderen zowel met platte meters als qua lenigheid om snel in een ruimtevraag te kunnen voorzien? En is het Nederlandse vestigingsklimaat überhaupt uitnodigend genoeg voor nieuwe industrie, en zo nee, wat er moet gebeuren? Stephan Hulsbergen, venture developer medical technology bij de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM), stelt dat Nederland een kennisland is en toegangspoort tot de rest van Europa maar beperkte ruimte heeft voor productie. De agrarische productie laat hij onvermeld. Pharma, specifiek ‘drug development’ en slimme wapentechnologie noemt hij als kansrijke sectoren.

Volgens Theo Föllings, voorzitter van de Stichting Kennisalliantie Bedrijventerreinen Nederland (SKBN), excelleren we in twee clusters van de door voormalige minister van economische zaken Adriaansens genoemde sleuteltechnologieën: alles wat met chiptechnologie te maken heeft en biotechnologie. En waar we volgens hem ook héél goed in zijn is het maken van schepen, en dan vooral in nichemarkten. ‘Denk aan Thales, die radarsystemen ontwikkelen, ook voor defensiedoeleinden.’

Föllings benadrukt dat je niet alleen moet kijken waar je nu goed in bent, maar ook moet anticiperen op wat komen gaat. ‘Iedereen weet dat dat in de traditionele landbouw zit met haar mestoverschot.’ Zo kan Nederland volgens hem niet om AI heen, maar suggereert hij te mikken op AI in combinatie met zaken waar we nu goed in zijn. Tot slot hamert hij erop dat landen binnen Europa complementair aan elkaar moeten zijn.

Tom Willebrandts, manager foreign investments & international trade bij ROM Utrecht Region, noemt energie, schone technologie, digitalisering en farmaceutische industrie. Alfred Peterson, lid van de adviesraad SKBN en tot voor kort clusterhoofd economie bij de provincie Overijssel, redeneert al vanuit de beperkingen door onze relatief hoge dichtheid, nagenoeg afwezige grondstoffen en netcapaciteit. ‘Energie zal lastig worden naar de toekomst. Ik geloof niet in staalbedrijven. Ik geloof niet in dat er hele clusters aan ontstaan rond goedkope energie. Dat lijkt me het minst voor de hand liggend.’

Meer voorraden, ook wapenvoorraden Peterson schakelt door naar de ruimtevraag: ‘Als je als land meer autonomie wilt hebben, dan vraagt dat om meer voorraden. Voor de circulaire economie, maar ook voor defensie. Dat gaat niet alleen om oefenterreinen. Het gaat ook om opslag van materieel en materiaal zoals drones en munitieopslag. Dat vergt vele hectares aan ruimte’. Hij legt uit dat Defensie probeert die ruimte via de reguliere weg probeert te claimen, maar als het nodig is kan ze volgens Peterson met een speciale noodwet ruimtelijke procedures omzeilen.

Theo Föllings (SKBN): ‘Ik geloof niet in staalbedrijven. Ik geloof niet in dat er hele clusters aan ontstaan rond goedkope energie’

Föllings antwoordt: ‘Er is wel ruimte, maar we benutten die verkeerd. De prioriteiten worden door het kabinet verkeerd gelegd. Het zou mooi zijn als stikstofmaatregelen in Nederland eindelijk eens serieus zouden worden genomen. Dat ontstaat er in Nederland ook ruimte voor andere economische activiteiten dan de intensieve veeteelt.’

In zijn antwoord op de vraag of we ‘lenig’ genoeg zijn om snel in ruimtevragen te kunnen voorzien verwijst Föllings naar het bezoek dat hij met de SKBN bracht aan Lille/Duinkerken. De landelijke overheid investeert in Duinkerken in zogeheten sites industriels clés en main, als onderdeel van “The France 2030 investement plan”. Het zijn plug and play-sites waar alle ruimtelijke procedures al zijn doorlopen zodat buitenlands investeerders direct terecht kunnen. Zolang die zich niet aandienen betaalt de Franse staat de rente op de grond. Inmiddels staan er één giga-batterijfabriek en zijn er nog een twee in aanbouw. ‘Als wij in Nederland tien jaar nodig hebben om een woonwijk of bedrijventerrein te ontwikkelen, dan doen we iets niet goed.’

Willebrandts ziet uitdagingen voor vandaag en morgen voor Utrecht Region en Nederland naast elkaar. Voor vandaag is dat kapitaal voor innovatieve bedrijven en een private sector die te weinig in R&D investeert, arbeidsmarkttekorten en een gebrek aan vestigingsplaatsen. Daarnaast zijn innovatienetwerken volgens hem onvoldoende ontwikkeld door beperkt leiderschap. Als uitdaging voor morgen stelt hij: ‘Onze samenleving verandert snel. Door digitalisering en duurzaamheid komen nieuwe ondernemingen op en verdwijnen oude bedrijven in rap tempo. Het is belangrijk deze nieuwe economische dynamiek goed te geleiden. Daarom moet er de komende decennia onder andere netto 100.000 gezonde banen bijkomen in de regio inclusief de daarbij behorende infrastructuur.’

Peterson wijst op ‘Operatie Beethoven’ als voorbeeld van goed ingrijpen door overheid ten behoeve van de economie. Maar belangrijkste voor het vestigingsklimaat is volgens hem stabiliteit en continuïteit, in plaats van wispelturig overheidsbeleid.

Het Kabinet kondigde in het Regeerprogramma aan te zullen komen met een visie op de ruimtelijk-economische structuur. Er komt deze maand nog een bestuurlijke conferentie Ruimte voor Economie.

Nieuwe industrie: hebben we daar de ruimte voor?

Innovatie

Innovatie Maatschappelijke winst van e-hub ligt op het bedrijventerrein